Afgelopen maand ben ik een vijftal dagen in retraite geweest om eens stil te staan bij…. Ja, bij wat eigenlijk? De retraite was georganiseerd door Jan Geurtz en vond plaats in de buurt van Winterberg (DE) in een voormalig hotel/conferentiecentrum van de vakbond dat nu een spiritueel centrum is. Hoewel het interieur en exterieur anders deed vermoeden, omdat het nog wel een sfeer van de jaren '50 uitstraalde.
Regime van stilte
Jan Geurtz is, voor wie hem niet kent een schrijver/leraar wiens gedachtegoed zijn oorsprong heeft in de Tibetaans-boedhistische traditie. Ik heb een aantal van zijn boeken gelezen, een lezing van hem bijgewoond en op basis daarvan durfde ik het wel aan om me een aantal dagen af te zonderen van mijn dagelijkse leven en mij te onderwerpen aan het regime van de stilte. Want ja, dat is wel de bedoeling van een retraite op deze wijze: stil zijn en daarmee stilstaan.
"Stil zijn en daarmee stilstaan"
Van te voren dacht ik dat het een 'makkie' zou zijn om m’n mond te houden, maar in de praktijk viel dat mij immer tegen. De tweede dag werd ik geconfronteerd met een migraineaanval die bij nader inzien zich al eerder aandiende, maar door mij niet of nauwelijks bewust werd opgemerkt. Achteraf kan ik deze aanval wel duiden, want het is voor mij toch elke keer weer spannend om ergens naartoe te gaan waarvan ik niet weet wat mij te wachten staat. Nieuwe mensen, een nieuwe omgeving en bovenal misschien verwachtingen over en weer. ‘Wat wordt er van mij verwacht en kan ik daar aan voldoen? Maar ook: worden mijn verwachtingen wel ingelost?'
Gesprek met mijzelf
Bij aankomst is er een hartelijke ontvangst door de mensen van het centrum die mij naar de kamer brengen en mij de weg wijzen en die mij en passant weten te melden dat er vijftig mensen aan deze dagen deelnemen. De schrik slaat me om het hart. "Zo veel? Hoe kan het dan goed gaan?" Met deze gedachten ga ik op m’n bed liggen om bij te komen van de reis en in afwachting van hetgeen dat komen gaat. Na een aantal uren ga ik naar de eetzaal om te gaan eten, maar met wie? De stilte is nog niet ingetreden en ik heb een leuk gesprek met de mensen met wie ik aan tafel zit, maar met de andere pakweg 45 mensen natuurlijk niet. Na de maaltijd volgt de eerste bijeenkomst met Jan Geurtz waarbij de grote van de groep ineens geen rol meer speelt. Het is goed en ondanks 50 mensen is er sprake van een zekere mate van intimiteit. Die avond, na de eerste meditaties, contemplaties en lessen treedt de stilte in en komt er een gesprek met mijzelf op gang. Wat is het moeilijk om daarin in de stilte te betrachten. De gedachten struikelen over elkaar heen en er is voor mij geen andere weg dan deze gedachte te bekijken en ze daar waar mogelijk te erkennen.
"De gedachten struikelen over elkaar heen
en er is voor mij geen andere weg dan deze gedachte
te bekijken en ze daar mogelijk te erkennen"
Ik merk dat de migraine voor een deel veroorzaakt lijkt te worden door de spanning van het nieuwe. Dat ik normaal deze ‘onzekerheid’ lijk te beschermen en opvang door woorden te gebruiken. Mezelf neer te zetten door vragen te stellen aan anderen en een verhaal te hebben. Het gereedschap dat ik inzet is het verbale en dat is in deze niet meer bruikbaar. Heel bijzonder dit te bemerken!
Flinke bries
De komende dagen is het regime: opstaan, ontbijten, lezen, meditatie, contemplatie, lessen, eten, wandelen op de vrij middag, lezen, eten en wederom meditatie, contemplatie en lessen om vervolgens naar bed te gaan. Buiten de lessen heerst de stilte in het contact met anderen, maar steekt er in mijzelf regelmatig een flinke bries op.
(On)aangenaam
De lessen van Jan Geurtz zijn aangenaam en onaangenaam. Aangenaam omdat het zo aansluit bij een gedachtegoed dat mij lief is na mijn ontmoetingen met Robert Hartzema die ik leerde kennen als docent aan de opleiding die ik gevolgd heb om mijn beroep uit te kunnen oefenen. Onaangenaam omdat het begrijpen meer is dan het snappen en een groot beroep doet op het vertrouwen van het weten. Begrijpen krijgt hier zo’n andere betekenis dan die ik er meestal aan hecht. De kern voor mij is de verkenning van de gedachten. Niet de inhoud van de gedachten, maar het fenomeen van de gedachten. Zoals Jan Geurtz aangeeft in zijn boek 'Vrij van gedachten’: "Het geloof in onze gedachten is de fundamentele oorzaak van ons lijden. Het zijn onze gedachten die een pijnlijke scheiding creëren tussen onszelf, de andere en de wereld, en die telkens weer dezelfde levensproblemen veroorzaken."
Stilte & geluid
Als na dagen van stilte er weer gesproken mag worden is dat fijn en tegelijkertijd een bijna gewelddadige inbreuk op de intimiteit, maar realiseer ik me dat de stilte en het geluid bij elkaar horen. Ik heb even stilgestaan, letterlijk en figuurlijk. Bij wat? Bij de gedachte.